Rouw op het werk: rouwverlof na een miskraam of stilgeboorte?

Let op: trigger warning. Dit bericht gaat over het verlies van een zwangerschap en kan heftige emoties en herinneringen oproepen.

Wat is een miskraam? En wanneer is er sprake van een stilgeboorte?

Er wordt – volgens de richtlijnen van de WHO – van een miskraam gesproken als je een zwangerschap binnen de eerste 20 weken verliest. Gaat een zwangerschap daarna mis, dan wordt er gesproken over een doodgeboorte of stilgeboorte. Ook als een kindje kort na de geboorte overlijdt, wordt er gesproken over een doodgeboorte. Voor het doel van dit artikel scharen we een afbreking van een zwangerschap na een prenatale screening ook onder deze noemers.

Dat dit een onderwerp is dat waarschijnlijk ook bij jou in de organisatie speelt, blijkt uit de volgende cijfers:

• 1 op de 10 zwangerschappen eindigt in een miskraam. Elk jaar krijgen ongeveer 20.000 vrouwen een miskraam.
• jaarlijks eindigen 1.300 – 1.500 zwangerschappen in Nederland in een stilgeboorte.
• elk jaar worden circa 10.000 zwangerschappen afgebroken na prenatale screening cq. diagnostiek (echo’s, NIPT, vruchtwaterpunctie, nekplooimeting ea.).

Het behoeft natuurlijk geen nadere uitleg dat het enorm heftig en verdrietig is als iemand zoiets meemaakt. Maar wat zijn in zo’n geval eigenlijk de rechten van een medewerker met een arbeidsovereenkomst? En hoe kun je hier als werkgever op een goede manier mee omgaan?

Het arbeidsrechtelijke kader:

De verlofrechten van de zwangere vrouw verschillen deels van die van de partner die een kindje verliest. De zwangere vrouw heeft natuurlijk niet alleen de mentale pijn, maar ook de fysieke impact te dragen.

De zwangere vrouw

1. Hoewel er inmiddels een heel rijtje verlofsoorten bestaat voor medewerkers die ouders worden, is er geen specifieke wettelijke verlofregeling bij een miskraam (<20 weken).
2. Wel kan er, afhankelijk van de fysieke en mentale omstandigheden, sprake zijn van arbeidsongeschiktheid. Een miskraam leidt soms tot een noodzakelijke ingreep in het ziekenhuis. Die dag en de dagen van herstel erna is de zwangere medewerker in ieder geval arbeidsongeschikt. De medewerker hoeft tegen de werkgever niks te zeggen over de aard van de ziekmelding. Wel kun je als werkgever (altijd) vragen of er sprake is van een vangnetbepaling-situatie. De medewerker moet hier dan eerlijk op antwoorden. Als werkgever kun je namelijk een Ziektewet-uitkering aanvragen bij een dergelijke ziekmelding.
3. Verliest de medewerker de zwangerschap na 24 weken? Dan is er wel iets geregeld in de wet. In dat geval heeft de zwangere vrouw recht op 16 weken bevallingsverlof. De eventuele periode die de medewerker al met zwangerschapsverlof was, wordt hiervan afgetrokken. Is de medewerker na deze 16 weken nog niet in staat om (geheel) te werken, dan is er sprake van (gedeeltelijke) arbeidsongeschiktheid.

De partner

1. Voor de partner van de zwangere vrouw is er op de dag van het verlies en/of de ingreep eventueel sprake van calamiteitenverlof (1 á 2 dagen). Daarna kan de partner aanspraak maken op kortdurend zorgverlof. Dit is het geval als de zwangere partner noodzakelijke zorg nodig heeft, of de medewerker al een ouder kind heeft die zorg nodig heeft. De lengte van dit kortdurende zorgverlof is maximaal 2 weken (pro rato bij parttime dienstverband) per 12 maanden dienstverband. Tijdens dit verlof krijgt de werknemer op grond van de Wet Arbeid en Zorg (WAZO) 70% van het maximum dagloon doorbetaald. Veel werkgevers hebben hier op grond van de CAO of het personeelshandboek een aanvullende regeling voor, waarbij er bijvoorbeeld tot 70% (of meer) van het actuele loon van de werknemer wordt doorbetaald. Ook bevatten sommige cao’s of personeelsregelingen een aanvullende bijzonder verlof-regeling. Bijzonder verlof is niet gebaseerd op een wettelijke regeling.
2. Uiteraard kan er door alle emoties en mentale belasting ook bij de partner sprake zijn van arbeidsongeschiktheid. Deze ziekmelding valt dan niet onder een vangnetbepaling van de Ziektewet.
3. Verliest de medewerker, zijnde de partner van de zwangere vrouw, de zwangerschap na 24 weken dan heeft de partner recht op dezelfde verlofaanspraken als van toepassing zouden zijn geweest bij een bevalling van een levend kindje. Dat betekent dat de medewerker aanspraak maakt op geboorteverlof en aanvullend geboorteverlof.

Goed werkgeverschap

Als er bij jullie een open cultuur heerst, waarin medewerkers zich veilig en gehoord voelen om zich ook te uiten bij verdrietige en zware gebeurtenissen in hun privéleven, dan heb je als werkgever de kans om hier empathisch en gepast op te reageren. Bijvoorbeeld door direct na het verlies aandacht te schenken aan het verlies en later – ook een tijd na het verlies – te vragen naar de behoefte van de medewerker en hier (zover mogelijk en redelijk) rekening mee te houden.

Rouwverlof

Voor dit soort situaties gaan er al enige tijd veel stemmen op voor de introductie van wettelijk rouwverlof. Want hoewel de medewerker de optie heeft om zich ziek te melden, voelt dit voor veel medewerkers niet als de juiste weg. Als je je ziekmeldt kun je namelijk worden opgeroepen door de bedrijfsarts en moet je meewerken aan je reintegratie. Als je een zwangerschap verliest ben je (vaak) weliswaar (tijdelijk) niet in staat om te werken, maar wil je juist in alle rust en ruimte kunnen stilstaan bij het verlies. Dat is een ander proces dan bij arbeidsongeschiktheid. De introductie van rouwverlof zou daarin die ruimte en erkenning kunnen geven. Dat laat onverlet dat een medewerker (daarnaast) arbeidsongeschikt kan zijn. Overigens heeft niet iedere medewerker behoefte aan (langdurig) verlof bij het verlies van een kindje. Rouw is persoonlijk.

Dat er geen wettelijk rouwverlof bestaat in Nederland wil uiteraard niet zeggen dat je hier als organisatie niet zelf een regeling voor kunt invoeren. Hopelijk hoeft er geen beroep te worden gedaan op jullie regeling, maar het kan geen kwaad om er goed over na te denken hoe je hier binnen jouw organisatie mee om wil gaan.

NB: de discussie rondom de invoering van rouwverlof is breder dan het verlies van een kindje. In deze blog hebben we ingezoomd op dit laatste onderwerp.