De termen “overwerk” of “overuren” zijn niet terug te vinden in de wet. In de praktijk gaan we daarom van het volgende uit: er is sprake van overwerk wanneer een medewerker langer werkt dan de afgesproken dagelijkse of wekelijkse arbeidstijd. Om discussies hierover te voorkomen is het belangrijk om duidelijke afspraken te maken en overwerk te monitoren. In deze blog bespreken we een aantal belangrijke juridische aandachtspunten en geven we je praktische tips om met overuren om te gaan.
Een “dat hangt af van de omstandigheden van het geval”-disclaimer vooraf: in deze blog geven we tips die in het algemeen bruikbaar zijn, maar niet altijd toepasbaar zijn binnen jullie organisatie. Kijk dus goed naar de eigen situatie. Als het nodig is, kijken wij graag mee.
Wanneer is er sprake van overwerk?
Werkt een medewerker langer dan de afgesproken dagelijkse of wekelijkse arbeidstijd, dan is sprake van “overwerk” of “overuren”.
Let op: dit geldt ook voor parttimers. Een parttimer die een arbeidsovereenkomst voor 24 uur heeft en in een week 30 uur werkt, heeft die week 6 uur overgewerkt.
Moet je overuren uitbetalen?
Of je gewerkte overwerkuren moet uitbetalen, hangt af van de afspraken in de arbeidsovereenkomst of cao. Soms is in de arbeidsovereenkomst opgenomen dat eventuele overuren al in het salaris zijn inbegrepen. Een veelgebruikte zin is:
“De vergoeding voor overwerk is verdisconteerd in het salaris van de werknemer.”
In cao’s is vaak opgenomen dat alleen bepaalde medewerkers aanspraak kunnen maken op een overwerkvergoeding. Die overwerkvergoeding is dan meestal van toepassing tot een bepaalde schaalhoogte. Bij hogere functieschalen wordt de vergoeding voor overwerk ook geacht te zijn opgenomen in het salaris.
Omdat de wet geen regels geeft voor overuren, zijn de in de arbeidsovereenkomst of cao gemaakte afspraken leidend. Staat hierin dat eventuele overuren zijn verdisconteerd in het salaris? Dan heeft de medewerker in principe geen recht op betaling voor de overuren die hij of zij maakt. Uit rechtspraak blijkt dat structureel overwerk zonder betaling toch onredelijk kan zijn. Of dit zo is, hangt sterk af van de functie en werkzaamheden van de medewerker.
Incidenteel 1,5 tot 2 uur overwerken zonder extra vergoeding wordt vaak als redelijk gezien, maar overmatig en structureel overwerken niet. Zoals de managementassistente die extreem lange werkdagen maakt en daardoor meer uren werkt dan de maximale toegestane uren volgens de Arbeidstijdenwet.
Wat als er geen afspraken zijn over overwerk?
Zelfs als er in de arbeidsovereenkomst of cao geen expliciete afspraken zijn gemaakt over de vergoeding van overwerk, kan je als werkgever verplicht zijn om een vergoeding te bieden op basis van goed werkgeverschap en redelijkheid. Bijvoorbeeld als je al meerdere jaren op de hoogte bent van het overwerk en dit (impliciet of expliciet) toestaat, zonder in te grijpen.
Verboden onderscheid in cao?
In veel cao’s zijn bepalingen opgenomen hoe met overwerk moet worden omgegaan. Houd er rekening mee dat deze overwerkbepalingen ook een verboden onderscheid kunnen maken. Zo kan er bijvoorbeeld in staan dat alleen uren boven de voltijdse uren per week of per maand recht geven op een overwerktoeslag. Zoals deze bepaling uit de SAVG-cao:
“Onder overwerk wordt verstaan het verrichten van arbeid door de werknemer op verzoek van de werkgever na 170 uur per loonperiode van 4 weken.”
Dit betekent dat parttimers op grond van deze cao soms geen toeslag krijgen voor extra uren die zij boven hun eigen uren werken, zolang deze uren onder het totaal van een voltijdbaan blijven. Dit zorgt voor onderscheid tussen parttimers en fulltimers, zo oordeelde het Europees Hof van Justitie. Als werkgever doe je er goed aan om dit te signaleren en maatregelen te treffen. Parttimers kunnen mogelijk recht hebben op nabetaling van overwerktoeslagen voor extra uren die zij boven hun contractuele arbeidsduur hebben gewerkt. Tot wel vijf jaar terug!
Wat kun je zelf doen?
- Maak duidelijke afspraken over overwerk: Controleer of de cao afspraken bevat over overwerk. Zorg er daarnaast voor dat je in de arbeidsovereenkomst expliciet vastlegt welke overuren in het salaris zijn inbegrepen (nogmaals check de cao). Vermeld in de arbeidsovereenkomst onder welke voorwaarden extra vergoeding plaatsvindt, bijvoorbeeld: "In het geval van overwerk dat structureel meer dan 20 uur per maand bedraagt, heeft de werknemer recht op een vergoeding van 125% van het reguliere uurtarief." Dit maakt het voor alle partijen helder wat de verwachtingen zijn.
Een ander voorbeeld is om een maximum aantal overuren te stellen. Je kunt bijvoorbeeld opnemen: "Het is niet de bedoeling dat er meer dan 15 overuren per maand worden gemaakt zonder voorafgaande goedkeuring van de directie." Dit voorkomt overbelasting en zorgt ervoor dat medewerkers een gezonde werkbalans kunnen behouden.
- Communiceer verwachtingen rond overwerk: Zorg voor een open dialoog met het team over hun werklast en de noodzaak van overwerk. Een goede manier om dit te doen is door regelmatig teamvergaderingen te organiseren waar het onderwerp overwerk ter sprake komt. Je kunt bijvoorbeeld vragen: "Wie heeft de afgelopen weken extra uren gemaakt en hoe kunnen we deze werkdruk verminderen?"
Daarnaast kunnen één-op-één gesprekken met medewerkers erg waardevol zijn. Stel gerichte vragen zoals: "Hoe ervaar je de balans tussen werk en privé? Heb je het gevoel dat je voldoende ondersteuning krijgt?" Dit kan helpen om problemen vroegtijdig te signaleren en op te lossen voordat ze escaleren.
- Zorg voor een goede urenregistratie: Houd een nauwkeurige administratie bij van alle gewerkte uren, inclusief overuren. Gebruik digitale tools of apps die speciaal voor urenregistratie zijn ontworpen. Deze software maakt het gemakkelijk voor medewerkers om hun gewerkte uren bij te houden en kunnen rapporten genereren die inzicht geven in hun werkpatronen.
Dit geeft jou de kans om maandelijks een overzicht aan te vragen van alle geregistreerde uren van het team. Dit helpt je om trends te herkennen, bijvoorbeeld als het overwerk toeneemt. Hierdoor kan je eerder maatregelen nemen.
Waar kan Het WerkLab je mee helpen?
Wil je hier meer over weten of heb je vragen? Dan mag je altijd contact met ons opnemen. We helpen je graag op weg met advies of het opstellen van overwerkafspraken.
